Cây Mắc-ca là loại cây lâu năm có giá trị kinh tế và dinh dưỡng cao, được mệnh danh là “nữ hoàng của các loại hạt”. Ở Việt Nam, cây Mắc-ca đã và đang trở thành một lựa chọn hấp dẫn cho nông dân tại các vùng có điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng phù hợp. Tuy nhiên, để trồng và chăm sóc hiệu quả, bạn cần nắm rõ các đặc điểm và yêu cầu của loại cây này.
1. Điều kiện trồng cây Mắc-ca tại Việt Nam
Khí hậu
- Cây Mắc-ca ưa khí hậu cận nhiệt đới và ôn đới, lý tưởng nhất là nhiệt độ từ 20-25°C.
- Cây chịu hạn tốt nhưng không chịu được ngập úng hoặc sương giá kéo dài. Lượng mưa lý tưởng dao động từ 1.200-2.000 mm/năm.
- Cần ánh sáng đầy đủ để cây phát triển, nhưng không chịu được nắng gắt hoặc gió mạnh thường xuyên.
Thổ nhưỡng
- Mắc-ca phát triển tốt trên đất thoát nước tốt, giàu dinh dưỡng và có độ pH từ 5.0-6.5.
- Đất phù hợp nhất là đất đỏ bazan (Tây Nguyên) hoặc đất phù sa (vùng Tây Bắc).
- Tránh đất ngập úng, đất sét nặng, hoặc đất quá cát dễ thoát nước mà không giữ được độ ẩm.
Vùng trồng tiềm năng
- Tây Nguyên: Lâm Đồng, Đắk Lắk, Gia Lai, Kon Tum.
- Tây Bắc: Sơn La, Điện Biên, Lai Châu, Hòa Bình.
- Một số vùng khác: Một số huyện miền núi ở Quảng Nam, Nghệ An, Thanh Hóa.
2. Thời gian sinh trưởng và năng suất cây Mắc-ca
- 3-4 năm đầu: Cây bắt đầu cho quả, nhưng số lượng ít, chưa ổn định.
- Từ năm thứ 6-7: Cây trưởng thành, đạt năng suất cao. Mỗi cây cho khoảng 15-20kg hạt khô.
- Sau năm thứ 10: Nếu chăm sóc tốt, sản lượng có thể đạt 25-30kg/cây/năm.
- Tuổi thọ kinh tế: Cây Mắc-ca có thể cho thu hoạch đều đặn trong vòng 40-50 năm.
3. Lợi ích kinh tế của cây Mắc-ca
Giá trị dinh dưỡng
Hạt Mắc-ca chứa khoảng 78% chất béo không bão hòa đơn, rất tốt cho tim mạch, giảm cholesterol xấu và hỗ trợ sức khỏe tổng thể. Ngoài ra, hạt còn giàu protein, chất xơ và các loại vitamin như B1, B2, E, cùng khoáng chất cần thiết như Canxi, Phốt pho và Magie.
Thị trường tiêu thụ
- Trong nước: Nhu cầu tiêu thụ ngày càng tăng do người tiêu dùng Việt Nam dần ưa chuộng các sản phẩm lành mạnh.
- Xuất khẩu: Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc và châu Âu là các thị trường lớn, nơi giá trị hạt Mắc-ca được đánh giá rất cao.
Lợi ích tài chính
- Giá hạt Mắc-ca khô hiện nay dao động từ 200.000-400.000 VNĐ/kg tùy chất lượng.
- Với mỗi hecta trồng khoảng 200 cây, sau 6 năm, nông dân có thể thu nhập từ 100-200 triệu VNĐ/năm/hecta.
4. Kỹ thuật trồng và chăm sóc cây Mắc-ca
4.1. Chuẩn bị giống
- Giống ghép: Chọn giống đã được nghiên cứu, ghép từ cây mẹ năng suất cao. Giống ghép giúp cây sinh trưởng tốt, cho năng suất ổn định hơn giống trồng từ hạt.
- Một số giống phổ biến: A38, 508, 246 (giống của Úc).
4.2. Kỹ thuật trồng
- Mật độ: Trồng với khoảng cách 7m x 7m (khoảng 200 cây/hecta).
- Hố trồng: Hố kích thước 60x60x60 cm, bón lót phân chuồng hoai mục và phân lân.
- Thời gian trồng: Tốt nhất là vào đầu mùa mưa (tháng 5-6) để cây nhanh bén rễ.
4.3. Chăm sóc
- Tưới nước: Đảm bảo độ ẩm đất, đặc biệt vào mùa khô và giai đoạn ra hoa, đậu quả.
- Bón phân: Kết hợp phân hữu cơ và phân NPK. Bổ sung vi lượng như Bo, Kẽm để tăng khả năng đậu quả.
- Tỉa cành: Tỉa cành nhỏ, cành sâu bệnh, tạo độ thông thoáng giúp cây phát triển mạnh.
- Phòng bệnh: Mắc-ca ít sâu bệnh, nhưng cần chú ý đến nấm Phytophthora gây thối rễ và bọ xít hút nhựa quả.
5. Những vấn đề thường gặp và cách khắc phục
Sâu bệnh
- Bệnh thối rễ (do nấm Phytophthora): Tránh trồng trên đất ẩm ướt lâu ngày. Dùng thuốc trị nấm khi cần thiết.
- Sâu ăn lá: Kiểm soát bằng cách phun thuốc sinh học định kỳ.
- Bọ xít: Gây rụng quả non, cần diệt bọ kịp thời bằng biện pháp thủ công hoặc phun thuốc.
Khả năng rụng hoa và quả non
- Do thiếu dinh dưỡng hoặc thiếu nước trong giai đoạn quan trọng. Cần bổ sung Bo và tăng cường tưới nước vào thời kỳ ra hoa.
6. Thu hoạch và bảo quản hạt Mắc-ca
Thu hoạch
- Hạt Mắc-ca thường rụng tự nhiên khi chín. Thu hoạch khi vỏ ngoài đã chuyển màu nâu sẫm.
- Cần nhặt hạt đúng thời điểm để tránh nấm mốc hoặc hư hỏng.
Sơ chế
- Làm sạch vỏ ngoài ngay sau khi thu hoạch.
- Phơi hoặc sấy khô đến độ ẩm 1.5-3% để bảo quản lâu dài.
Bảo quản
- Đựng hạt trong túi hút chân không hoặc hộp kín. Để ở nơi khô ráo, thoáng mát. Tránh ánh nắng trực tiếp và độ ẩm cao.
7. Có nên trồng xen cây khác với Mắc-ca không?
Trong giai đoạn 3-5 năm đầu, khi cây còn nhỏ, có thể trồng xen các loại cây ngắn ngày như:
- Đậu, lạc, ngô: Tăng thu nhập phụ và cải tạo đất.
- Cây ăn quả thấp (đu đủ, chanh dây): Tận dụng không gian.
Khi cây trưởng thành, nên giảm hoặc ngừng trồng xen để cây tập trung dinh dưỡng và ánh sáng.
Trồng cây Mắc-ca không chỉ mang lại giá trị kinh tế cao mà còn góp phần phát triển nông nghiệp bền vững. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tốt nhất, bạn cần đầu tư vào kỹ thuật, giống cây và chăm sóc đúng cách. Nếu có thêm thắc mắc hoặc cần hướng dẫn cụ thể, hãy liên hệ để được hỗ trợ!